امروزه تفریحات آبی موردتوجه مردم قرار گرفته‌اند و بسیاری از اماکن تفریحی با ارائه مجموعه‌های آبی، استخر، جکوزی و سونا مخاطبان زیادی را با هدف تفریح و ورزش سمت خود می‌کشانند. در گذشته استخرها صرفا تاسیسات ساده‌ای مشتمل بر لوله کشی آب سرد ورودی، فاضلاب و لوله‌های تخلیه بودند. اما در سال‌های اخیر با پیشرفت فناوری‌های تأسیساتی شاهد رشد قابل توجهی در ساخت و اجرای استخرهای آبی هستیم.
امروزه تفریحات آبی موردتوجه مردم قرار گرفته‌اند و بسیاری از اماکن تفریحی با ارائه مجموعه‌های آبی، استخر، جکوزی و سونا مخاطبان زیادی را با هدف تفریح و ورزش سمت خود می‌کشانند. در گذشته استخرها صرفا تاسیسات ساده‌ای مشتمل بر لوله کشی آب سرد ورودی، فاضلاب و لوله‌های تخلیه بودند. اما در سال‌های اخیر با پیشرفت فناوری‌های تأسیساتی شاهد رشد قابل توجهی در ساخت و اجرای استخرهای آبی هستیم.
از نکاتی که امروزه در طراحی استخرهای شنا مورد توجه قرار می‌گیرد استاندارد بودن دمای آب ورودی به استخر است تا باعث کاهش تحرک بدنی شناگران نشود. به لطف فناوری‌های مدرن، استخرهای شنا امروزه برای جلوگیری از آلودگی‌های میکروبی و همچنین اسراف بی‌رویه آب، مجهز به تجهیزات مناسب تصفیه ضدعفونی کننده آب هستند. استخرها معمولاً اندازه و مدل‌های متفاوتی دارند اما شیوه کار تمام استخرها از استخرهای شخصی خانگی گرفته تا استخر موج پارک‌های آبی یکسان است.
در استخرها، آب شهری معمولاً با دمایی بین ۱۰ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد وارد موتورخانه استخر می‌شود. دمای آب ورودی به استخر بسته به محل استفاده استخر و فصل کارکرد استخر متفاوت است. مثلاً دمای آب ورودی به استخر در فصل تابستان در تهران ۱۵ درجه و در زمستان حدود ۷ درجه سانتی‌گراد است. پیش از ورود آب به استخر باید مراحلی روی آب انجام شود تا دمای آب به دمای آسایش مناسب بدن انسان برسد، سختی آب گرفته شود، و پس از تصفیه برای از بین بردن مواد مضر و آلودگی‌ها کلر به آن اضافه شود. برای جلوگیری از جذب میکروب و ویروس در آب استخرهای شنا باید از فیلتر و موادشیمیایی برای از بین بردن آلودگی‌ها استفاده گردد. سختی آب مشکلات زیادی برای سیستم موتورخانه استخرها به وجود می‌آورد؛ مشکلی که باعث می‌شود سالانه مبالغ زیادی صرف هزینه تعمیر و نگهداری تجهیزات آسیب‌دیده موتورخانه‌های استخرهای شنا شود. برای جلوگیری از سختی آب در استخرهای شنا از سختی گیر استفاده می‌کنند. دمای مناسب استخر بسته به نوع کاربری استخر متفاوت است اما به‌طورکلی دمای بین ۲۶ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد برای شناگران مناسب است. دمای مناسب آب در استخرهای خانگی حدود ۲۶٫۷ درجه سانتی‌گراد است.
استخرهای شنا به دو مدل استخر سرباز و استخر سرپوشیده رایج هستند. استخرهای شنا بسته به کاربرد و محل استفاده‌شان تاسیسات مختلفی دارند اما درعین‌حال سیستم تأسیساتی بیشتر استخرها موتورخانه است. استخرهای سرباز نیازی به سرمایش و گرمایش ندارند و صرفا برای تصفیه آب و تأمین گرمایش آب باید از سیستم‌های تأسیساتی استفاده کنند. درحالی‌که استخرهای سرپوشیده و پارک‌های آبی سرپوشیده باید سیستم سرمایش و گرمایش مناسبی داشته باشند که در موتورخانه استخر نصب شود. در استخرهای سرپوشیده باید از سیستم تهویه در سالن استفاده شود؛ درحالی‌که استخر سرباز نیازی به تهویه محیطی ندارد و صرفا درجه حرارت و تمیزی آب در این استخرها اهمیت دارد. نکته دیگری که باید در استخرهای سرپوشیده رعایت شود توجه به دمای مناسب داخلی و رطوبت مطلوب است. کاربری استخرهای شنا باهم متفاوت است و هرکدام بسته به نوع کاربری قسمت‌های مختلفی دارند. معمولاً استخرهای شنای معمولی شامل بخش‌های زیر می‌شوند:
هرکدام از این بخش‌ها باید به سیستم یکپارچه‌ای متصل باشند تا شرایط مطلوبی برای شناگر ایجاد شود. این تاسیسات یکپارچه در موتورخانه استخر نصب می‌شود. معمولاً طراحی موتورخانه استخر سه بخش واحد گرمایش، واحد تصفیه آب و واحد پمپاژ دارد که حین طراحی استخر باید هرکدام از این واحدها به‌صورت جدا بررسی شود تا تمام امکانات و تجهیزات مورد نیاز جهت تأمین رفاه و آسایش شناگران برقرار شوند. مهم‌ترین بخش موتورخانه استخرهای شنا، سیستم گرمایشی آن است. برای تأمین گرمایش آب و محیط پیرامونی استخر از منبع گرمایی مثل چیلر استفاده می‌کنند. تجهیزات سونا خشک و بخار و همینطور تجهیزاتی که در موتورخانه‌های معمولی و گرمکن‌های استخر و جکوزی نصب می‌شوند عبارت‌اند از:
در کنار تجهیزات و وسایلی که در بالا گفته شد، لوازم دیگری از قبیل آب‌نما و فواره، چراغ استخر و جکوزی، تجهیزات جانبی استخر، نردبان و دستگیره، گریل، جاروی استخر، رطوبت گیر، و دایو و سرسره نیز در استخرها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
طراحی استخر
در طراحی استخر اولین عاملی که باید در نظر گرفته شود تعیین مساحت کل استخر بسته به کاربری و تعداد شناگرانی است که هر بار در استخر شنا می‌کنند. بر اساس استانداردهای کمیته استخر شنا آمریکا، حداقل طول مناسب برای استخرها ۱۸ متر و عرض آن برابر با عددی است که مضربی از ۱٫۵، ۱٫۸ یا ۲ متر باشد. مساحت استخر در استخرهای تفریحی برحسب حضور هم‌زمان حداکثر تعداد شناگران در استخر تعیین می‌شود. میزان فضای موردنیاز برای هر شناگر در استخر آب نزدیک به ۲٫۳ متر مربع است. استخرها به‌صورت دوره‌ای یا دائم فعال هستند. استخرهای خانگی معمولاً دوره‌ای محسوب می‌شوند و استخرهای عمومی هم همیشگی فعالیت می‌کنند. استخرهای خانگی باید ۸ ساعت قبل از استفاده راه‌اندازی شوند، در حالی‌که زمان موردنیاز برای پیش راه‌اندازی استخرهای عمومی بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت متغیر است. دقت داشته باشید که ظرفیت بویلر انتخابی برای استخر شنا بسته به مدت‌زمان راه‌اندازی کمتر، بیشتر خواهد بود. بار استحمامی از دیگر پارامترهایی است که باید در طراحی استخر شنا لحاظ شود. این یعنی به ازای هر یک ساعت استفاده از استخر شناگر چه میزان از امکانات بهداشتی و دوش‌ها استفاده خواهد کرد. بدین منظور تعداد نفرات حاضر در استخر به‌صورت تخمینی از تقسیم سطح استخر به فوت مربع بر ۲۵ محاسبه می‌شود.
مهم‌ترین فرآیندی که در استخرهای مختلف از جمله استخرهای بادی، پیش ساخته و استخرهای بتنی باید در نظر گرفته شود تصفیه آب است. در روش‌های قدیمی برای تصفیه سازی، آب استخر را تخلیه و دوباره پر می‌کردند. اما در این روش آب زیادی به هدر می‌رفت. مناسب‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین روش پاکسازی و شفاف‌سازی آب استخرها که به خاطر استفاده مکرر آلوده می‌شوند انجام عملیات تصفیه آب است که بسته به ابعاد و ظرفیت آب استخرها روش‌های متفاوتی دارد. مهم‌ترین فاکتور استخرها، آب است. فرایند تصفیه آب در استخرهای شنا یک فرایند سیکلی بسته است. آب استخر با استفاده از پمپ استخری در سیستم تصفیه به جریان می‌افتد. برخی پمپ آب‌ها علاوه بر تصفیه آب و زباله گیری استخرها، شفاف سازی آب هم دارند. تجهیزاتی که برای تصفیه آب استخر شنا بکار می‌روند عبارت‌اند از:
برای از بین بردن آلودگی و کثیفی آب استخر از سیستم تصفیه گردشی استفاده می‌شود. مدل معمول سیستم تصفیه آب استخر بدین صورت است که دو یا چند خروجی در کف استخر و چند اسکیمر در اطراف و دورتادور لبه استخر قرار می‌گیرند که آب از آن‌ها به سمت تاسیسات تصفیه آب خارج می‌شود. محل تخلیه اصلی در عمیق‌ترین و پایین‌ترین نقطه استخر تعبیه می‌شود و کف استخر به طوری طراحی شده است که شیب ملایمی نسبت به محل تخلیه اصلی دارد. آلودگی‌ها و کثیفی‌های کف استخر هم از این محل تخلیه می‌شوند. روی قسمت تخلیه کف معمولاً یک توری گذاشته می‌شود تا به خاطر گیر کردن مو و زباله‌های دیگر مشکل گرفتگی لوله پیش نیاید. جمع آوری آب سطح استخر که معمولاً آلوده و حاوی روغن حمام، ضدآفتاب، آشغال شناور و … بوده برعهده اسکیمرها است.
علاوه بر استفاده از فیلتر، برای برقراری توازن شیمیایی آب استخرها معمولاً مواد شیمیایی به آب تزریق می‌کنند. استخرها مکان خوبی برای انتقال آلودگی‌ها و باکتری‌های موجود در آب، و عوامل بیماری‌زا از یک فرد به دیگری هستند. در صورتی که توازن شیمیایی آب بهم بخورد مشکلات زیادی برای استخر و شناگران بدنبال خواهد داشت. شایع‌ترین مشکل برهم خوردن تعادل شیمیایی آب تحریک پوستی و چشمی شناگران است. برای رفع این مشکلات معمولاً از سیستم ضدعفونی کننده در استخرهای شنا استفاده می‌کنند. رایج‌ترین ضدعفونی کننده استخرها هم ماده کلر است. ماده‌ای با نیمه عمر طولانی که قابلیت ماندگاری بلند مدت دارد. اما ممکن است باعث سوزش پوستی و چشمی میان شناگران شود. دیگر ضدعفونی کننده مناسب برای تصفیه آب استخرها برم است که پایداری بیشتری در دماهای بالا در مقایسه با کلر دارد بهمین خاطر گزینه مناسب‌تری برای تصفیه جکوزی محسوب می‌شود. اما درعین‌حال اکسیدکننده ضعیفی است که نسبت به نمک و کلر هزینه بالاتری دارد. گاز ازن که اکسید کننده قوی محسوب می‌شود دیگر ماده مورد استفاده برای تصفیه آب استخر است که قابلیت تجزیه آلاینده‌های روغنی را دارد. اما ازن را نمی‌توان به تنهایی برای ضدعفونی کردن استخر استفاده کرد چرا که نمی‌تواند تمام آلاینده‌ها را نابود کند. ضمن اینکه غلظت بالای گاز ازن برای سلامتی خطرناک است.
امروزه تفریحات آبی موردتوجه مردم قرار گرفته‌اند و بسیاری از اماکن تفریحی با ارائه مجموعه‌های آبی، استخر، جکوزی و سونا مخاطبان زیادی را با هدف تفریح و ورزش سمت خود می‌کشانند. در گذشته استخرها صرفا تاسیسات ساده‌ای مشتمل بر لوله کشی آب سرد ورودی، فاضلاب و لوله‌های تخلیه بودند. اما در سال‌های اخیر با پیشرفت فناوری‌های تأسیساتی شاهد رشد قابل توجهی در ساخت و اجرای استخرهای آبی هستیم.
امروزه تفریحات آبی موردتوجه مردم قرار گرفته‌اند و بسیاری از اماکن تفریحی با ارائه مجموعه‌های آبی، استخر، جکوزی و سونا مخاطبان زیادی را با هدف تفریح و ورزش سمت خود می‌کشانند. در گذشته استخرها صرفا تاسیسات ساده‌ای مشتمل بر لوله کشی آب سرد ورودی، فاضلاب و لوله‌های تخلیه بودند. اما در سال‌های اخیر با پیشرفت فناوری‌های تأسیساتی شاهد رشد قابل توجهی در ساخت و اجرای استخرهای آبی هستیم.
از نکاتی که امروزه در طراحی استخرهای شنا مورد توجه قرار می‌گیرد استاندارد بودن دمای آب ورودی به استخر است تا باعث کاهش تحرک بدنی شناگران نشود. به لطف فناوری‌های مدرن، استخرهای شنا امروزه برای جلوگیری از آلودگی‌های میکروبی و همچنین اسراف بی‌رویه آب، مجهز به تجهیزات مناسب تصفیه ضدعفونی کننده آب هستند. استخرها معمولاً اندازه و مدل‌های متفاوتی دارند اما شیوه کار تمام استخرها از استخرهای شخصی خانگی گرفته تا استخر موج پارک‌های آبی یکسان است.
در استخرها، آب شهری معمولاً با دمایی بین ۱۰ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد وارد موتورخانه استخر می‌شود. دمای آب ورودی به استخر بسته به محل استفاده استخر و فصل کارکرد استخر متفاوت است. مثلاً دمای آب ورودی به استخر در فصل تابستان در تهران ۱۵ درجه و در زمستان حدود ۷ درجه سانتی‌گراد است. پیش از ورود آب به استخر باید مراحلی روی آب انجام شود تا دمای آب به دمای آسایش مناسب بدن انسان برسد، سختی آب گرفته شود، و پس از تصفیه برای از بین بردن مواد مضر و آلودگی‌ها کلر به آن اضافه شود. برای جلوگیری از جذب میکروب و ویروس در آب استخرهای شنا باید از فیلتر و موادشیمیایی برای از بین بردن آلودگی‌ها استفاده گردد. سختی آب مشکلات زیادی برای سیستم موتورخانه استخرها به وجود می‌آورد؛ مشکلی که باعث می‌شود سالانه مبالغ زیادی صرف هزینه تعمیر و نگهداری تجهیزات آسیب‌دیده موتورخانه‌های استخرهای شنا شود. برای جلوگیری از سختی آب در استخرهای شنا از سختی گیر استفاده می‌کنند. دمای مناسب استخر بسته به نوع کاربری استخر متفاوت است اما به‌طورکلی دمای بین ۲۶ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد برای شناگران مناسب است. دمای مناسب آب در استخرهای خانگی حدود ۲۶٫۷ درجه سانتی‌گراد است.
استخرهای شنا به دو مدل استخر سرباز و استخر سرپوشیده رایج هستند. استخرهای شنا بسته به کاربرد و محل استفاده‌شان تاسیسات مختلفی دارند اما درعین‌حال سیستم تأسیساتی بیشتر استخرها موتورخانه است. استخرهای سرباز نیازی به سرمایش و گرمایش ندارند و صرفا برای تصفیه آب و تأمین گرمایش آب باید از سیستم‌های تأسیساتی استفاده کنند. درحالی‌که استخرهای سرپوشیده و پارک‌های آبی سرپوشیده باید سیستم سرمایش و گرمایش مناسبی داشته باشند که در موتورخانه استخر نصب شود. در استخرهای سرپوشیده باید از سیستم تهویه در سالن استفاده شود؛ درحالی‌که استخر سرباز نیازی به تهویه محیطی ندارد و صرفا درجه حرارت و تمیزی آب در این استخرها اهمیت دارد. نکته دیگری که باید در استخرهای سرپوشیده رعایت شود توجه به دمای مناسب داخلی و رطوبت مطلوب است. کاربری استخرهای شنا باهم متفاوت است و هرکدام بسته به نوع کاربری قسمت‌های مختلفی دارند. معمولاً استخرهای شنای معمولی شامل بخش‌های زیر می‌شوند:
هرکدام از این بخش‌ها باید به سیستم یکپارچه‌ای متصل باشند تا شرایط مطلوبی برای شناگر ایجاد شود. این تاسیسات یکپارچه در موتورخانه استخر نصب می‌شود. معمولاً طراحی موتورخانه استخر سه بخش واحد گرمایش، واحد تصفیه آب و واحد پمپاژ دارد که حین طراحی استخر باید هرکدام از این واحدها به‌صورت جدا بررسی شود تا تمام امکانات و تجهیزات مورد نیاز جهت تأمین رفاه و آسایش شناگران برقرار شوند. مهم‌ترین بخش موتورخانه استخرهای شنا، سیستم گرمایشی آن است. برای تأمین گرمایش آب و محیط پیرامونی استخر از منبع گرمایی مثل چیلر استفاده می‌کنند. تجهیزات سونا خشک و بخار و همینطور تجهیزاتی که در موتورخانه‌های معمولی و گرمکن‌های استخر و جکوزی نصب می‌شوند عبارت‌اند از:
در کنار تجهیزات و وسایلی که در بالا گفته شد، لوازم دیگری از قبیل آب‌نما و فواره، چراغ استخر و جکوزی، تجهیزات جانبی استخر، نردبان و دستگیره، گریل، جاروی استخر، رطوبت گیر، و دایو و سرسره نیز در استخرها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
طراحی استخر
در طراحی استخر اولین عاملی که باید در نظر گرفته شود تعیین مساحت کل استخر بسته به کاربری و تعداد شناگرانی است که هر بار در استخر شنا می‌کنند. بر اساس استانداردهای کمیته استخر شنا آمریکا، حداقل طول مناسب برای استخرها ۱۸ متر و عرض آن برابر با عددی است که مضربی از ۱٫۵، ۱٫۸ یا ۲ متر باشد. مساحت استخر در استخرهای تفریحی برحسب حضور هم‌زمان حداکثر تعداد شناگران در استخر تعیین می‌شود. میزان فضای موردنیاز برای هر شناگر در استخر آب نزدیک به ۲٫۳ متر مربع است. استخرها به‌صورت دوره‌ای یا دائم فعال هستند. استخرهای خانگی معمولاً دوره‌ای محسوب می‌شوند و استخرهای عمومی هم همیشگی فعالیت می‌کنند. استخرهای خانگی باید ۸ ساعت قبل از استفاده راه‌اندازی شوند، در حالی‌که زمان موردنیاز برای پیش راه‌اندازی استخرهای عمومی بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت متغیر است. دقت داشته باشید که ظرفیت بویلر انتخابی برای استخر شنا بسته به مدت‌زمان راه‌اندازی کمتر، بیشتر خواهد بود. بار استحمامی از دیگر پارامترهایی است که باید در طراحی استخر شنا لحاظ شود. این یعنی به ازای هر یک ساعت استفاده از استخر شناگر چه میزان از امکانات بهداشتی و دوش‌ها استفاده خواهد کرد. بدین منظور تعداد نفرات حاضر در استخر به‌صورت تخمینی از تقسیم سطح استخر به فوت مربع بر ۲۵ محاسبه می‌شود.
مهم‌ترین فرآیندی که در استخرهای مختلف از جمله استخرهای بادی، پیش ساخته و استخرهای بتنی باید در نظر گرفته شود تصفیه آب است. در روش‌های قدیمی برای تصفیه سازی، آب استخر را تخلیه و دوباره پر می‌کردند. اما در این روش آب زیادی به هدر می‌رفت. مناسب‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین روش پاکسازی و شفاف‌سازی آب استخرها که به خاطر استفاده مکرر آلوده می‌شوند انجام عملیات تصفیه آب است که بسته به ابعاد و ظرفیت آب استخرها روش‌های متفاوتی دارد. مهم‌ترین فاکتور استخرها، آب است. فرایند تصفیه آب در استخرهای شنا یک فرایند سیکلی بسته است. آب استخر با استفاده از پمپ استخری در سیستم تصفیه به جریان می‌افتد. برخی پمپ آب‌ها علاوه بر تصفیه آب و زباله گیری استخرها، شفاف سازی آب هم دارند. تجهیزاتی که برای تصفیه آب استخر شنا بکار می‌روند عبارت‌اند از:
برای از بین بردن آلودگی و کثیفی آب استخر از سیستم تصفیه گردشی استفاده می‌شود. مدل معمول سیستم تصفیه آب استخر بدین صورت است که دو یا چند خروجی در کف استخر و چند اسکیمر در اطراف و دورتادور لبه استخر قرار می‌گیرند که آب از آن‌ها به سمت تاسیسات تصفیه آب خارج می‌شود. محل تخلیه اصلی در عمیق‌ترین و پایین‌ترین نقطه استخر تعبیه می‌شود و کف استخر به طوری طراحی شده است که شیب ملایمی نسبت به محل تخلیه اصلی دارد. آلودگی‌ها و کثیفی‌های کف استخر هم از این محل تخلیه می‌شوند. روی قسمت تخلیه کف معمولاً یک توری گذاشته می‌شود تا به خاطر گیر کردن مو و زباله‌های دیگر مشکل گرفتگی لوله پیش نیاید. جمع آوری آب سطح استخر که معمولاً آلوده و حاوی روغن حمام، ضدآفتاب، آشغال شناور و … بوده برعهده اسکیمرها است.
علاوه بر استفاده از فیلتر، برای برقراری توازن شیمیایی آب استخرها معمولاً مواد شیمیایی به آب تزریق می‌کنند. استخرها مکان خوبی برای انتقال آلودگی‌ها و باکتری‌های موجود در آب، و عوامل بیماری‌زا از یک فرد به دیگری هستند. در صورتی که توازن شیمیایی آب بهم بخورد مشکلات زیادی برای استخر و شناگران بدنبال خواهد داشت. شایع‌ترین مشکل برهم خوردن تعادل شیمیایی آب تحریک پوستی و چشمی شناگران است. برای رفع این مشکلات معمولاً از سیستم ضدعفونی کننده در استخرهای شنا استفاده می‌کنند. رایج‌ترین ضدعفونی کننده استخرها هم ماده کلر است. ماده‌ای با نیمه عمر طولانی که قابلیت ماندگاری بلند مدت دارد. اما ممکن است باعث سوزش پوستی و چشمی میان شناگران شود. دیگر ضدعفونی کننده مناسب برای تصفیه آب استخرها برم است که پایداری بیشتری در دماهای بالا در مقایسه با کلر دارد بهمین خاطر گزینه مناسب‌تری برای تصفیه جکوزی محسوب می‌شود. اما درعین‌حال اکسیدکننده ضعیفی است که نسبت به نمک و کلر هزینه بالاتری دارد. گاز ازن که اکسید کننده قوی محسوب می‌شود دیگر ماده مورد استفاده برای تصفیه آب استخر است که قابلیت تجزیه آلاینده‌های روغنی را دارد. اما ازن را نمی‌توان به تنهایی برای ضدعفونی کردن استخر استفاده کرد چرا که نمی‌تواند تمام آلاینده‌ها را نابود کند. ضمن اینکه غلظت بالای گاز ازن برای سلامتی خطرناک است.